Spis treści
Uzależnienie od alkoholu jest uznawane za chorobę przewlekłą, jednak dynamiczną. Oznacza to, że podczas jej rozwoju zmienia się jej obraz, nazywany fazami czy etapami. W literaturze wyróżniono niegdyś 4 fazy:
- przedalkoholową (wstępną),
- ostrzegawczą (sygnalizacyjną),
- krytyczną (ostrą),
- i przewlekłą (właściwą).
Należy zaznaczyć, że terapię uzależnień inicjuje się na każdym z powyżej wymienionych etapów. Z oczywistych względów, w stadium właściwym jest już za późno na wyjście z niej. Jednak odpowiednia interwencja psychoterapeutyczna na początkowym etapie może uratować przed chorobą przewlekłą.
4 fazy alkoholizmu
Należy jednak zaznaczyć, iż wymienione fazy odnajduje się u osób, u których choroba się rozwinęła. Patrząc wstecz, zawsze można je odnaleźć. Jednak tak jak napisano powyżej, fakt wystąpienia któregoś z wczesnych etapów nie oznacza, że uzależnienie rozwinie się do poziomu przewlekłego. Każdą z nich należy jednak potraktować jako sygnał ostrzegawczy.
Poszczególne fazy cechują określone zmienne.
1. Faza prealkoholowa – może nie wzbudzać podejrzeń otoczenia (osoba pijąca całkowicie ją bagatelizuje). Jest to jednak „wstępne” uzależnienie, gdyż pojawia się w niej zależność psychologiczna. Picie zaczyna nie tylko sprawiać przyjemność jak wcześniej, lecz zaczyna stanowić remedium na wiele nieprzyjemnych stanów emocjonalnych: stres, niepokój, napięcie wewnętrzne, obniżenie nastroju, a zawsze ma polepszyć samopoczucie. Na etapie tym wzrasta tolerancja na alkohol i coraz częściej poszukiwana jest „okazja” do napicia się. Zachowana jest jednak kontrola picia i nie występują jeszcze jego destruktywne skutki.
2. Faza ostrzegawcza – zdominowana jest przez nasilające się poszukiwania okazji do napicia się, wzrasta więc częstotliwość stanów upojenia. Zwiększona tolerancja prowadzi do wypijania coraz większych ilości alkoholu. Na imprezach osoba taka inicjuje „kolejki”, narzuca swoje tempo picia innym i generalnie wypija więcej od pozostałych uczestników zazwyczaj upijając się.
Alkohol jeszcze pozytywnie wpływa na samopoczucie i przez osobę pijącą zauważane są tylko jego pozytywne cechy. Pojawia się w tej fazie jednak brak kontroli. Coraz częściej wypijana jest większa ilość niż planowana, bo odstawienie po rozpoczęciu picia sprawia już trudność. Pojawia się szczątkowa świadomość problemu u osoby pijącej, na skutek której zaczyna popijać po kryjomu, nawet na imprezach, by zaspokoić swoje zwiększone zapotrzebowanie na alkohol, jednocześnie przed innymi utrzymując fason. Coraz częściej występuje upicie się do nieprzytomności z niepamięcią okresu zatrucia.
3. Faza krytyczna – następuje zupełna utrata kontroli nad piciem. Najmniejsza spożyta dawka sprawia, że potrzeba picia w danym momencie nie może już zostać wygaszona. Towarzyszy temu zwiększona ilość wypijanego alkoholu i coraz częstsza frekwencja epizodów upojenia. Ponadto ujawniają się typowe zachowania w postaci usprawiedliwiania picia i szukania dla niego okazji. Okres ten cechuje również coraz częstsze spostrzeganie problemu przez otoczenie osoby uzależnionej.
Dochodzi też do pierwszych reakcji rodziny na picie jej członka, w postaci chociażby ograniczania wyjść do znajomych, co spowodowane jest odczuwaniem wstydu. Osoba pijąca natomiast zaczyna uświadamiać sobie sytuację i coraz częściej czuje się źle. Paradoksalnie jednak skutkiem tego jest nasilenie się destrukcyjnych mechanizmów, m.in. w postaci racjonalizacji czy projekcji. Pojawiają się również nieobecne wcześniej zachowania, w tym agresywne, a także nieskuteczne próby „rzucenia” picia.
4. Faza przewlekła – picie przyjmuje charakter ciągły. Typowe jest niewystępujące wcześniej picie od rana oraz codzienne upijanie się. Alkohol przestaje być tabu i staje się towarzyszem każdego dnia. W fazie tej pojawiają się objawy odstawienia, które cechuje dysregulacja funkcjonowania fizycznego i psychicznego. Objawy te są zazwyczaj usuwane piciem i pojawia się błędne koło. Problemy w życiu rodzinnym się nasilają. Nierzadko występuje utrata pracy. Znacząco obniża się tolerancja na alkohol. Bez odpowiedniej pomocy prowadzić to może z czasem do picia alkoholi niespożywczych, a w konsekwencji do śmierci.
Śmierć lub życie, to wybór, przed którym staje każda osoba w ostatniej fazie uzależnienia. Na tym etapie, bez fachowej pomocy w postaci psychoterapii uzależnień, osoba uzależniona nigdy sobie sama nie poradzi.
Autodiagnoza uzależnienia
We wczesnych fazach uzależnienia osoby pijące próbują z nim walczyć samodzielnie. Próby te również są diagnostyczne. Stanowi je np. odtrucie alkoholowe, które jeśli podejmowane jest cyklicznie, powinno budzić pewną refleksję. Podobnie wszywki alkoholowe są dowodem na to, że utraciło się kontrolę nad piciem. Nie zawsze jednak osoba uzależniona, stosująca różne „alternatywne” metody leczenia, jednocześnie się przejmuje tym faktem. I jest to sedno problemu – jego świadomość.
Zgłoszenie się do poradni psychologicznej, psychiatrycznej czy leczenia uzależnień zwykle poprzedza reakcja otoczenia i rodziny. Kiedy uzależnienie się rozwija, osoby które starają się pomóc, ratować rodzinę etc., stają się dla osoby uzależnionej „wrogami” ograniczającymi dostęp do środka, od którego są fizycznie i psychologicznie uzależnione. W międzyczasie, m.in. stąd, pojawia się wiele problemów, kłótni, awantur, które prowokują do picia.
W tym względzie pomocy potrzebują także członkowie rodzin osób uzależnionych, bo przez to cierpią. Należy jednak zaznaczyć, że bez ich pomocy również osoba uzależniona będzie skazana na porażkę w leczeniu uzależnienia. Dlatego terapia uzależnień zazwyczaj obejmuje całą rodzinę.
Warto przeczytać: Ile czasu trwa i jak przebiega odwyk alkoholowy
Najpopularniejsze pytania i odpowiedzi
Jakie są główne etapy alkoholizmu?
Etapy alkoholizmu to faza przedalkoholowa, ostrzegawcza, krytyczna i przewlekła, każda charakteryzuje się różnymi symptomami i zmieniającą się tolerancją na alkohol.
Czym jest faza przedalkoholowa?
Jest to wstępne stadium, gdzie pojawia się zależność psychologiczna, a picie alkoholu staje się sposobem na radzenie sobie z negatywnymi emocjami.
Jakie znaczenie ma faza ostrzegawcza w rozwoju alkoholizmu?
To stadium, gdzie zaczyna się tracić kontrolę nad ilością spożywanego alkoholu, a jego picie ma na celu poprawę samopoczucia.
Co charakteryzuje fazę krytyczną alkoholizmu?
Jest to etap, gdzie dochodzi do całkowitej utraty kontroli nad piciem, a minimalna ilość alkoholu wywołuje potrzebę jego dalszego spożywania.
Jak rozpoznać fazę przewlekłą alkoholizmu?
W tej fazie picie staje się codzienną czynnością, pojawiają się objawy odstawienia, a bez odpowiedniej pomocy, uzależnienie może prowadzić do śmiertelnych konsekwencji.